Նախագծեր 2025-2026թթ

 

Թեմա: Մարդու արյան շրջանառության համակարգը

---

Նպատակը

1. Բացահայտել մարդու արյան շրջանառության համակարգի կառուցվածքը և գործառույթները։

2. Ըմբռնել մեծ և փոքր շրջանառության շղթաների տարբերությունները։

3. Պարզել սրտի և արյունատար անոթների (զարկերակներ, երակներ, մազանոթներ) դերերը։

4. Զարգացնել կենսաբանության վերաբերյալ հետաքրքրությունը և խմբային համագործակցության կարողությունները։

5. Իմանալ առողջության պահպանումը՝ սրտանոթային համակարգի առումով։

Ընթացքը

I. Տեղեկատվական փուլ

• Ուսուցչի կողմից թեմայի ներկայացում (սրտի կառուցվածք, շրջանառության շրջաններ, անոթների տեսակներ)՝ սահիկաշարով, մուլտֆիլմով կամ մոդելով։

• Դիտում է 5–7 րոպեանոց ուսուցողական հոլովակ մարդու սրտի աշխատանքից (ընտրությամբ՝ առանց ինտերնետի՝ նկարներով կամ մոդելով)։

II. Հետազոտական և գործնական փուլ

• Աշակերտները բաժանվում են խմբերի՝ յուրաքանչյուրը ուսումնասիրում է համակարգի մի մաս՝
  ▪ 1-ին խումբ – Սրտի կառուցվածք և աշխատանք
  ▪ 2-րդ խումբ – Արյունատար անոթների տեսակներ
  ▪ 3-րդ խումբ – Մեծ և փոքր շրջանառության շրջաններ
  ▪ 4-րդ խումբ – Գազափոխանակություն և մազանոթային շրջանառություն

III. Գործնական ստեղծագործական փուլ

• Յուրաքանչյուր խումբ ներկայացնում է իր աշխատանքը ։

Վերջնարդյունքը

• Աշակերտները պատկերացում կունենան մարդու սրտի և արյան շրջանառության կառուցվածքային և գործառնական առանձնահատկությունների մասին։

• Արդյունքում կմշակվեն հետևյալ հմտությունները՝
  ▪ հետազոտական մտածողություն
  ▪ խմբային համագործակցություն
  ▪ բանավոր  ներկայացման հմտություններ
  ▪ առողջ ապրելակերպի կարևորում՝ սրտի խնամքի տեսանկյունից

2․Նայարդային համակարգի արձագանքը տարբեր միջավայրերում

Նպատակ

Հասկանալ, թե ինչպես է մարդու նյարդային համակարգը արձագանքում արտաքին միջավայրի տարբեր խթանիչներին՝ լույսին, ձայնին և հպումին։ Հայտնաբերել, թե ինչպես են այս խթանները ազդում ռեակցիայի արագության և կենտրոնացման վրա։

Ընթացք

1. Տեսական մաս

Ուսումնասիրում ենք՝

• Կենտրոնական և ծայրամասային նյարդային համակարգի կառուցվածքը։

• Սենսոր նեյրոնների, միջնային և շարժիչ նեյրոնների դերը։

• Արձագանքի ժամանակը որպես ցուցիչ՝ նյարդային համակարգի աշխատանքի արդյունավետության։

2. Պարզ փորձեր (մոդելային կամ իրական)՝ ռեակցիայի ժամանակի չափում

Գործիքներ:

• Սմարթֆոնի ռեակցիայի ժամանակի չափման ծրագիր (օր․՝ Reaction Time Test app)

• Սովորական չափիչ ժապավեն (for ruler drop test)

• Ժամանակաչափ կամ սմարթֆոն

Փորձային պայմաններ (նախապես որոշվում են)

• Լուռ և լուսավոր սենյակ

• Ուժեղ ձայնային ազդակներով միջավայր (երաժշտությամբ)

• Թեթև մթություն / ցածր լույս

• Հուզական խթանիչ (օրինակ՝ զարմացնող հարց)

Փորձի կազմակերպում

• Յուրաքանչյուր մասնակցից 5 չափում յուրաքանչյուր միջավայրում

• Հաշվում ենք միջին ռեակցիայի ժամանակը (միլիվայրկյաններով)

• Նշումներ՝ մասնակիցների տարիքը, տրամադրությունը, քնի քանակը

 Տվյալների մշակումը

• Աղյուսակ և գրաֆիկ՝ միջավայր ըստ արձագանքի միջին ժամանակի

• Քննական վերլուծություն՝ որտեղ էր արձագանքը ավելի արագ, որտեղ՝ դանդաղ

• Քննարկում՝ ինչու է այդպես, ինչ գործոններ կարող էին ազդել

 Վերջնարդյունք

• Վերլուծական հաշվետվություն և սլայդային ներկայացում

• Աշակերտական գիտական հետևություններ՝
  ▪ Որ միջավայրը նպաստեց առավել արդյունավետ ռեակցիային
  ▪ Ինչ կապ ունի լույսը, ձայնը կամ լռությունը կենտրոնացման հետ
  ▪ Կարո՞ղ ենք օգնել երեխաներին կամ աշակերտներին ավելի լավ սովորել՝ իմանալով այս արդյունքները

• Առաջարկներ՝
  ▪ Հանգիստ և լուսավոր միջավայր՝ քննության ժամանակ
  ▪ Զանգերի և բարձր ձայների սահմանափակում դասարանում
  ▪ Քնի կարեւորությունը նյարդային համակարգի արձագանքի համար

Օգտակար աղբյուրներ

• Purves D. et al., Neuroscience (Oxford University Press)

• Khan Academy – Nervous system overview

• Scientific American – “How fast can the brain react?”

• Reaction Time Test (https://humanbenchmark.com/tests/reactiontime)

1. Սննդամթերքի մեջ կենսաբանական պոլիմերների հայտնաբերում

Թեմա – Կենդանի նյութի քիմիական կազմը

• Նպատակ – Ուսումնասիրել սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի առկայությունը սննդամթերքներում

• Ընթացք – Տանը կամ դասարանում իրականացնել փորձեր՝ յոդով, բիյուրետով, էթանոլով

• Վերջնարդյունք – Տեսանյութ կամ ֆոտոպատմություն փորձերի մասին, տվյալների աղյուսակ, եզրակացություն

• Թվային գործիքներ – Ֆոտոխցիկ, բլոգային գրառում, ինֆոգրաֆիկա Canva-ով

---

2. Ֆոտոսինթեզի փորձ ու ինֆոգրաֆիկ վերլուծություն

Թեմա – Նյութափոխանակություն

• Նպատակ – Փաստել ֆոտոսինթեզի ընթացքը լույսի և CO₂-ի առկայության պայմաններում

• Ընթացք – Տերևների պղնձապատում, արդյունքների համեմատում տարբեր պայմաններում

• Վերջնարդյունք – Ինֆոգրաֆիկ փորձի փուլերով, ֆոտոպատմություն, եզրակացություն

• Թվային գործիքներ – Canva, Google Slides, Quizizz-ով թեստ

---

3. «Միտոզը մոդելով»

Թեմա – Բջջի բաժանում, միտոզ

• Նպատակ – Սովորողների կողմից բջջի բաժանման փուլերի ֆիզիկական մոդելավորում

• Ընթացք – Պատրաստում են պլաստիլինով կամ պիքսելային գրաֆիկայով ֆազաների մոդելներ

• Վերջնարդյունք – Անիմացիոն տեսանյութ կամ սլայդաշար՝ բացատրություններով

• Թվային գործիքներ – PowerPoint կամ Scratch

---

4. «Իմ ընտանեկան գենետիկ քարտեզը»

Թեմա – Ժառանգականություն և գենետիկ հիվանդություններ

• Նպատակ – Ուսումնասիրել ժառանգական հատկություններ՝ ընտանեկան պատմության հիման վրա

• Ընթացք – Տեղեկատվության հավաքում, պարզ գենետիկ սխեմաների կառուցում

• Վերջնարդյունք – Գենետիկական ծառ, տեսանյութ «իմ գենետիկ պատմությունը» թեմայով

• Թվային գործիքներ – Google Docs, Lucidchart, Genial.ly

---

5. «Մուտացիայի հետևանքով...»» ֆիկցիա + գիտություն

Թեմա – Փոփոխականություն

• Նպատակ – Ստեղծել գիտաֆանտաստիկ պատմություն իրական գիտական հիմքով

• Ընթացք – Մուտացիայի մի օրինակ ընտրել, ստեղծել կերպար, զարգացնել պատմություն

• Վերջնարդյունք – Պատմվածք, մուլտֆիլմ կամ կոմիքս

• Թվային գործիքներ – StoryJumper, Pixton, Canva

---

6. «Կենսաբանական գյուտ» հետազոտական-մեդիա նախագիծ

Թեմա – Սելեկցիա և նոր հայտնագործություններ

• Նպատակ – Հայտնաբերել և ներկայացնել ժամանակակից կենսաբանական գյուտ կամ մեթոդ

• Ընթացք – Տվյալների հավաքում, հարցազրույց մասնագետի հետ, վերլուծություն

• Վերջնարդյունք – Ներկայացում (հոլովակ, սլայդ, QR-բլոգ)

• Թվային գործիքներ – Google Forms, YouTube Shorts, Padlet

---

7. «Էկոհամակարգեր իմ շրջապատում»

Թեմա – Օրգանիզմ–միջավայր փոխհարաբերություններ

• Նպատակ – Ուսումնասիրել տեղական բիոտոպ և արձանագրել նրա կենսաբազմազանությունը

• Ընթացք – Ճամփորդություն, նմուշառում, տվյալների հավաքագրում

• Վերջնարդյունք – Քարտեզային ներկայացում, լուսանկարներ, վերլուծություն

• Թվային գործիքներ – Google Earth, Thinglink, Blogger

---

8. «Հողի կենդանի կյանքը» (մինի էկո-փորձ)

Թեմա – Բնության պահպանում

• Նպատակ – Հողում բնակվող կենդանի օրգանիզմների ուսումնասիրում և բիոլոգիական ակտիվության չափում

• Ընթացք – Նմուշների հավաք, միկրոէկոլոգիական վերլուծություն

• Վերջնարդյունք – Տվյալների աղյուսակ, եզրակացություն՝ որպես բնապահպանական զեկույց

• Թվային գործիքներ – Excel, Canva, Padlet

---

9. «Իմ մեդիակենսաբանության գրադարան»-ի ստեղծում

Թեմա – Ամփոփում բոլոր թեմաներով

• Նպատակ – Ստեղծել թվային մեդիագրադարան 9-րդ դասարանի սովորած թեմաների շուրջ

• Ընթացք – Յուրաքանչյուր սովորող ընտրում է թեմա և պատրաստում մեդիաբովանդակություն

• Վերջնարդյունք – Համադրված կայք/բլոգ կամ Google Site

• Թվային գործիքներ – Google Sites, Blogger, Canva, YouTube