Ձմեռային ճամբար նախագծեր

1.Ամանորյա  շնորհավորանքների շքերթ

• սովորողները պատրաստում են իրենց շնորհավորանքները 
• տարբեր լեզուներով պատրաստում նյութեր
• տեղադրում ենթակայքում

2.Մայր դպրոցի բույսերի կենտրոնացում մեկ տարածքում, արձակուրդների օրերին հերթապահության գրաֆիկի կազմում

3.<<Իմ սիրելի կենդանին իմ երկրում>>:
Մի պահ պատկերացրեք,  որ  հնարավորություն է տրվում երկրագնդի ցանկացած մասում բնակսվող ձեր սիրելի կենդանուն տեղափոխել Հայաստան, ի՞նչ  կանեք դուք

• սովորողը համացանցից հավաքում է տեղեկություններ իր նախընտրած կենդանու մասին՝բնակլիմայական կենսակերպը, հարմարվողականությունը տվյալ միջավայրին, սննդային առանձնահատկությունները
• համեմատում Հայաստանի պայմանների հետ
• կատարել անհրաժեշտ վերլուծություն/կա ար՞դյոք այդ կենդանին մեր կենդանաբանական այգում/
• հավաքած փաթեթի շնորհիվ ստեղծել ուսումնական նյութ, տեղադրել կայքում
• նախագիծը ներկայացնել նաև ռուսերեն լեզվով

4.Ճամփորդություն բնության թանգարան 

• Անհատական նյութերի ստեղծում
• Լուսաբանում կայքում

.5.Ամանորը այլ երկրներում․ուսումնասիրություններ, թարգմանություններ

• սովորողը համացանցից հավաքում է տեղեկություններ
• կատարում թարգմանություններ , պատրաստում անհատական նյութ 
• տեղադրում ենթակայքում

Դասացուցակ

Ընդհանուր պարապունք

Նախագիծ ըստ ջոկատի

Մարզական

Երգ

Ընդմիջում

Նախագիծ ըստ ջոկատի

Բջջի բաժանում՝միտոզ

Միտոզ

Միտոզը էուկարիոտ բջջի կորիզի բաժանումն է` քրոմոսոմնների թվի պահմանմամբ: Ի տրաբերություն մեյոզի, միտոտիկ բաժանումը տեղի է ունենում առանց բարդությունների, քանի որ չի ներառում պրոֆազի ընթացքում հոմոլոգ քրոմոսոմների կոնյուգացիա:
Միտոզի փուլերը.Միտոզը բջջային ցիկլի մի հատվածն է, սակայն այն բավականին բարդ է և իր մեջ ներառում է հինգ փուլեր`պրոֆազ, պրոմետաֆազ, մետաֆազ, անաֆազ, տելոֆազ:
Քրոմոսոմների կրկնորինակների ստեղծումը կատարվում է ինտերֆազիժամանակ և միտոզի փուլում քրոմոսոմները արդեն կրկնապատկված են:
- Պրոֆազի փուլում տեղի է ունենում հոմոլոգ քրոմոսոմների (զույգերի) կոնդենսացիա և սկսվում է բաժանման վերետենի ձևավորումը: Մարդու և կենդանիների բջիջներում սկվում է ցենտրիոլների հեռացումը, ձևավորվում են բաժանման բևեռները:
- Պրոմետաֆազը սկսվում է բջջի կորիզի թաղանթի քայքայմամբ:Քրոմոսոմները սկսում են շարժվել, նրանց ցենտրոմերները կոնտակտի մեջ են մտնում ցենտրիոլների միկրոխողովակների հետ, իսկ բևեռները շարունակում են իրարից հեռանալ:
- Մետաֆազի ընթացքում քրոմոսոմների շարժումը դադարում է, նրանք տեղավորվում են բջջի այսպես կոչված հասարակածի վրա` բևեռներց հավասարաչափ հեռավորության վրա, մի հարթության մեջ` առաջացնելով մետաֆազային թիթեղիկ: Կարևոր է նշել, որ այս դիրքում նրանք մնում են բավականին երկար ժամանակ, որի ընթացքում բջջի մեջ կատարվում են նշանակալից վերփոխումներ, որից հետո միայն կարող է տեղի ունենալ քրոմոսոմների իրարից հեռացումը: Այս է պատճառը, որ մետաֆազը ամենահարմար պահն է քրոմոսոմններիքանակի հաշվարկման:
- Անաֆազի ընթացքում քրոմոսոմները հեռանում են իրարից դեպի հանդիպակած բևեռներ. վեջինները նույնպես շարունակում են իրարից հեռանալ:
- Տելոֆազում արդեն առանձնացված քրոմոսոմների խմբերի շուրջ ձևավորվում են բջջի կորիզների թաղանթներ, որոնք ապակոնդենսացվում են և առաջացնում են երկու դուստր կորիզներ:

Արյուն

Մարդու արյան կազմը:
a – էրիթրոցիտներ; b – նեյտրոֆիլներ;
c – էոզինոֆիլներ; d – լիմֆոցիտներ

Էլեկտրոնային մանրադիտակի տակ արյան ձևավոր տարրերը: Ձախից աջ` էրիթրոցիտ, թրոմբոցիտ, լեյկոցիտ

Արյան շրջանառությունը
կարմիր = թթվածնով հարուստ արյուն
կապույտ = թթվածնից զրկված արյուն

Մարդու սրտում արյան շրջանառությունը

Մարդու արյունը մեծացված 600 անգամ

Արյուն, հեղուկ շարակցական հյուսվածք: Արյունը հյուսվածքային հեղուկի և ավշի հետ միասին կազմում էօրգանիզմի ներքին հեղուկ միջավայրը: Արյունն ունի կենսական նշանակություն և կատարում է կարևորագույն գործառույթներ: Արյունը կազմված է պլազմայից և արյան բջիջներից: Արյան բջիջները գոյանում են արյունից դուրս՝արյունաստեղծ օրգաններում, իսկ ծերացածները և անկենսունակները քայքայվում են արյունը քայքայող օրգաններում (փայծաղ, լյարդ և այլն):

Արյան ֆունկցիաները

1. Փոխադրիչ. ընդգրկում է բոլոր նյութերի փոխադրումը դեպի համապատասխան օրգաններ:
   1. Մարսողական օրգաններում հարստանում է սննդանյութերով և փոխադրում դեպի բոլոր օրգաններն ուհյուսվածքները:
   2. Թոքերում հարստանում է թթվածնով, այն փոխադրում է դեպի հյուսվածքները, իսկ այնտեղից դեպի թոքերը՝ածխաթթու գազ:
   3. Բջիջներում առաջացած նյութափոխանակության արգասիքները արյան միջոցով հասնում են արտազատիչ օրգաններ:
2. Արյան պաշտպանական ‎ֆունկցիայի մեջ ընդգրկվում են ինչպես ձևավոր տարրերը, այնպես էլ՝ պլազման: Լեյկոցիտներնապահովում են բջջային իմունիտետը, ֆագոցիտոզը, թրոմբոցիտները և էրիթրոցիտները մասնակցում են արյան մակարդմանը: 

Գիշատիչ կամ միջատակեր բույսեր

Գիշատիչ կամ միջատակեր բույսեր են կոչվում այն բազմամյա խոտաբույսերը, թփերը, թփիկները, լիանաները, որոնք որսում են մանր միջատներ, հազվադեպ նաև այլ մանր կենդանիներ և օգտագործում որպես սնունդ:Հայտնի են մոտ 500 գիշատիչ բույսեր: Տարածված են ամենուրեք, առավելապես արևադարձային և մերձարևադարձային երկրներում: ՀՀ-ում տարածված է խորշաբուսազգիների ընտանիքին պատկանող 3 տեսակ՝ փոքր, միջին և սովորական խորշաբույսերը: Հանդիպում են լեռնային մարզերի (Լոռի, Տավուշ) լճերում, լճակներում և դանդաղահոս ջրերում:Ունեն միջատներ որսալու տարբեր հարմարանքներ՝ սափորիկներ, պարկեր, թարթիչավոր ատամնաձև ելուստներ ու խոռոչներ, յուրահատուկ գունավորում, նաև արտազատում են միջատներին հրապուրող քաղցրավուն, կպչուն ու հոտավետ նյութեր:Եթե բույսն ամուր չբռնի միջատին իր կպչուն մազմզուկներով, ապա վերջինս կարող է փրկվել, թեկուզ եւ որոշ վնասվածքներով։Միջատակեր բույսեր են` պինգուիկուլա,ցողաբույս կապի,ցողաբույս կլորատերև, դրոզոֆիլա,սառացենիա (ճանճորս), սափորատունկ,խորշաբույս:

Դեկտեմբեր ամսվա նախագծեր

1.Ձկների նոր տեսակների ձեռքներում, ձկների բազմացում:
ա/ նոր ակվարիումի ձեռք բերում՝ կրիաներին և ձկներին առանձնացնելու համար, նախագծին մասնակցելու են վեցերորդ դասարանի սովորողները
բ/ ձկների ծնարանի պատրաստում
գ/ նոր տեսակի ձկների վերաբերյալ տեղեկությունների փաթեթի ստեղծում
դ/ կենդանածին ձկների ձեռքբերում
2.Մայր դպրոցի բույսերի կենտրոնացում արձակուրդների ընթացքում ջեռուցվող սենյակում և հերթապահության սահմանում՝ ներգրավելով միջին և ավագ դպրոցների սովորողներին
3.Ուսումնական նյութերի պատրաստում՝ավագ և միջին դպրոցի սովորողների հետ:

Նոյեմբեր ամսվա աշխատաժամանակ

Սեբաստացու օրերին  բույսերի խնամք ընտրության գործնեության խմբի հետ կազմակերպելու ենք ցուցահանդես -վաճառք։

Համագործակցում ենք դիզայնի խմբի սովորաղների հետ,պատրաստում թաղարներ՝մարմարյա սրահի ձևավորումն ավարտելու համար։

Համալրելու ենք մարմարյա սրահի բույսերը՝ համագործակցելով բուսաբուծության լաբորատորիայի հետ։

Ավագ դպրոցի սվորողների հետ իրականացնում ենք նախագիծ՝ ուսումնական տեսադասերի փաթեթի ստեղծում։

Դասավանդելու եմ ըստ դասացուցակի 6-12-րդ դասարաններում,այս ամից երկու վեցերորդ դասարանում բնագիտությունը  դասավանդելու է Ալեքսանյան Շուշանը, իսկ ես ՝ 10-11-րդ դասարաններում կենսաբանություն։

Չորեքշաբթի օրերին՝ ժամը՝ 15:15-16:00, Մարմարյա սրահում մասնակցելու եմ Մեդիաչորեքշաբի-համերգներին:

Ուրբաթ օրերին՝ ժամը՝ 15:15-16:00, մանսակցելու եմ դասավանդողների ամենշաբաթյա սեմինարներին:

Ամսվա մեջ մեկ օր ղեկավարելու եմ ռադիոնյութի պատրաստման ընթացքը:

Ամսվա մեջ մեկ օր ղեկավարելու եմ առավոտյան ընդհանուր պարապմունքը:

Վահանաձև գեղձ, աչքի կառուցվածք, լսողական վերլուծիչներ

Ինչպես ենք մենք լսում

Ինչպես ենք մենք տեսնում

Վահանաձև գեղձ

Աշխարհում վահանաձեւ գեղձի հիվանդությամբ տառապող մարդկանց թիվը մշտապես աճում է, հայտնել են մասնագետները։ Վերջին 5-10 տարիների ընթացքում նաեւ աճել է վահանաձեւ գեղձի քաղցկեղով հիվանդ մարդկանց թիվը։ 

Վահանաձեւ գեղձի բնականոն գործունեության համար յոդը անհրաժեշտություն է, եւ դրա պակասը ինչպես նաեւ ավելցուկը կարող են հանգեցնել մի շարք հիվանդությունների առաջացմանը։ Քանի որ հայերին բնորոշ է յոդի պակասը, դրան առնչվող հիվանդությունները այստեղ շատ տարածված են։

Բնակլիմայական անբարենպաստ պայմանները կարող են ազդել վահանաձեւ գեղձի աշխատանքի վրա։ Շատ մեծ դեր ունեն նաեւ տարբեր «վնասակար» արտադրությունները։

Թթուներ, քիմիական միացություններ

Պարզ և  բարդ նյութեր, մետաղներ և ոչ մետաղներ

Մեկ քիմիական տարրի ատոմներից կազմված նյութերը կոչվում են պարզ:

Օրինակ՝ ազոտը, թթվածինը, ծծումբդ, երկաթը, պղինձը, ոսկին պարզ նյութեր են, քանի որ կազմված են համապատասխանաբար միայն ազոտ, թթվածին, ծծումբ, երկաթ, պղինձ, ոսկի տարրերի ատոմներից: Ինչպես տեսնում եք՝ պարզ նյութի անվանումը սովորաբար (բայց ոչ միշտ) համընկնում է տարրի անվանման հետ:

Պարզ նյութերի մեջ տարբերում են մետաղներ և ոչ մետաղներ: Ձեզ հայտնի են մեծ թվով մետաղներ՝ երկաթը, ալյումինը, պղինձը, կապարը, արծաթը, ոսկին և այլն:

 Ոչ մետաղների մեջ կան ինչպես պինդ (ծծումբ, ածխածին, ֆոսֆոր), այնպես էլ՝ հեղուկ (բրոմ) և գազային (ազոտ, ջրածին, թթվածին) նյութեր: Պինդ ոչ մետաղները սովորաբար պլաստիկ չեն, դրանք փխրուն են: Ոչ մետաղներն էլեկտրական հոսանք չեն հաղորդում (բացառություն է ածխածինը), վատ ջերմահաղորդիչներ են:

Մեկից ավելի քիմիական տարրերի ատոմներից կազմված սյութերր կոչվում են բարդ:

Օրինակ՝ ածխաթթու գազը կամ ջուրը բարդ նյութեր են: Առաջինր կազմված է ածխածին և թթվածին, երկրորդը՝ ջրածին և թթվածին տարրե­րի ատոմներից:

Բարդ նյութերն այլ կերպ անվանում են քիմիական միացություններ:

Թթուներ

Մրջնաթթուն անգույն, սուր հոտով հեղուկ է: Ամենաուժեղ կարբոնաթթուն է. մաշկի վրա առաջացնում է այրվածք: Մրջնաթթուն պարունակվում է մրջյունների գեղձերի արտազատուկում (որից և առաջացել է անվանումը), եղևնու ասեղնատերևներում, եղինջի տերևներում, մրգերում:

Մրջնաթթուն կիրառվում է սննդարդյունաբերության մեջ՝ որպես ախտահանիչ և պահածոյացնող միջոց, տեքստիլ արդյունաբերության մեջ՝ գործվածքները ներկելու, բժշկության մեջ՝ որոշ հիվանդությունների (օրինակ՝ ռևմատիզմի) ժամանակ շփումներ կատարելու միջոց:

Քացախաթթուն անգույն, սուր հոտով, թթվահամ հեղուկ է: Մարդկությանը հայտնի առաջին թթուն է (քացախ): Քացախաթթուն առաջանում է խմորման և նեխման հետևանքով: 16օC-ից ցածր ջերմաստիճանում այն պնդանում է սառույցի նմանվող բյուրեղների ձևով, որի հետևանքով ստացել է նաև սառցային քացախաթթու անունը: Քացախաթթվի գոլորշիները գրգռում են լորձաթաղանթները, խիտ լուծույթները (30%-ից բարձր) այրում են մաշկը: Քացախաթթվի 3%-անոց ջրային լուծույթը հայտնի է քացախ անունով, որն օգտագործվում է սննդի մեջ: 70–80%-անոց քացախաթթուն կոչվում է քացախի էսենցիա: Սննդային քացախաթթուն ստանում են մրգահյութերի խմորմամբ:

Կաթնաթթուն : Առաջանում է շաքարները կաթնաթթվային բակտերիաների ազդեցությամբ խմորելիս: Օրգանիզմում, գլխավորապես մկաններում, կաթնաթթուն առաջանում է ածխաջրերի առանց թթվածնի մասնակցության (անաերոբ) ֆերմենտատիվ ճեղքման արդյունքում: Թթվածնի բացակայությամբ մկանում առաջացած կաթնաթթուն համարժեք է ծախսված գլիկոգենի քանակությանը: Մկանի հոգնածությունը կապված է գլիկոգենի պաշարի սպառման և կաթնաթթվի կուտակման հետ: Թթվածնի առկայությամբ կաթնաթթվի 20%-ն օքսիդանում է՝ առաջացնելով CO2 և H2O, իսկ անջատված էներգիան ծախսվում է մնացած կաթնաթթուն գլիկոգենի փոխարկելու համար:

Կիտրոնաթթուն ։ Այն քիչ քանակությամբ պարունակվում է բոլոր բջիջների միտոքոնդրիաներում: Օրգանիզմում կիտրոնաթթուն պահպանում է թթվահիմնային հավասարակշռությունը: Ի տարբերություն կենդանիների` շատ բույսեր և միկրոօրգանիզմներ ունակ են կուտակելու մեծ քանակությամբ կիտրոնաթթու: Այն օգտագործվում է սննդարդjունաբերության, բժշկության (արյան պահածոյման համար), լուսանկարչության և ներկարարության մեջ:

Երկիր մոլորակի պտույտը իր առանցքի և արեգակի շուրջը։

Ինչպես արդեն գիտեք, Երկիր մոլորակը պտտվում է և իր առանցքի, և Արեգակի շուրջը: Իր առանցքի շուրջ պտտվելը ակնառու կարող եք տեսնել նրա մոդելի’ գլոբուսի օրինակով:
Երկրի վրա տեղի ունեցող որոշ երևույթներ բացատրվում են Երկրի’ իր առանցքի շուրջ պտույտով: Օրինակ’ գիշերվա և ցերեկվա հերթափոխումը: Երկիրը լուսավորվում է Արեգակից: Եվ քանի որ այն գնդաձև է, բնականաբար միաժամանակ ամբողջապես չի կարող լուսավորվել: Լուսավորվում է այն մասը, որն ուղղված է դեպի Արեգակը: Բայց քանի որ այն պտտվում է իր առանցքի շուրջ, ուստի նրա բոլոր կողմերը հերթականությամբ ուղղվում են դեպի Արեգակն ու լուսավորվում: Պտույտի այդ պահին Արեգակին ուղղված կողմում կլինի ցերեկ, իսկ հակառակ կողմում’ գիշեր: Բնականաբար ցերեկն ու գիշերը հերթափոխում են միմյանց:

Իր առանցքի շուրջը Երկրի պտույտն անվանում են օրական պտույտ, իսկ Արեգակի շուրջը’ տարեկան պտույտ:
Այդպես են կոչվում, որովհետև Երկիրն իր առանցքի շուրջը մեկ լրիվ պտույտը կատարում է մեկ օրում (24 ժամում), իսկ Արեգակի շուրջը’ մեկ տարում: Տարվա տևողությունը 365 օր 5 ժամ 48 րոպե 46 վայրկյան է: