Կենսաբանություն առարկայի ուսուցումը որպես միջնակարգ կրթության պարտադիր բաղադրիչներից մեկը, նպատակ է հետապնդում ապահովել բնության և կենդանի օրգանիզմների մասին սովորողների գիտելիքների ձեռք բերումը, դրանց ճանաչողության մեթոդների տիրապետումը, հմտությունների և կարողությունների, ինչպես նաև արժեքային համակարգի ձևավորումը:Հիմնական դպրոցում սովորողը պետք է կարողանա.
1.բնության մեջ և լաբորատոր պայմաններում դիտարկել, նկարագրել, համեմատել, համադրել բնական օբյեկտները և եզրահանգումներ կատարել
2.պլանավորել և իրականացնել փորձեր,գրանցել դիտարկումները, դրանք համակարգել աղյուսակների, գրաֆիկների, գծապատկերների տեսքով,մեկնաբանել ստացված արդյունքները
3.գիտակցել տարբեր բնույթի հիմնախնդիրների կարևորությունը,տեսնել էկոլոգիակսն խնդիրների օրինակները Հայաստանում
4.կարծիք հայտնի այս կամ երևույթի մասին,փաստերով հիմնավորելով այն
5.բնագիտական հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտահանրամատչելի գրականությունից ,տեխեկատվական տեխնոլոգիաներից օգտվել
6.խմբում աշխատել և համագործակցել
7.սեփական առողջության մասին հոգ տանել
8.պատասխանատվություն կրել բնության նկատմամբ և սեփական արարքների նկատմամբ,մերժի բնության նկատմամբ սպառողական վերաբերմունքը:
Ուսումնական գործունեության տեսակներն առարկայի ուսուցման ընթացքում
Կախված դասի թեմայից,առկա հնարավորություններից կարող է ընտրվել ուսումնական գործունեության հետևյալ տեսակները.
- լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ, կենդանի օրգանիզմների նկարագրում, դիտարկում, չափում, սարքերի օգտագործում, հետազոտությունների և դրանց արդյունքների նկարագրում, մանրապատրաստուկների պատրաստում, մանրադիտակով դիտում և նկարագրում, փորձերի պլանավորում և իրականացում
- էքսկուրսիաներ դեպի կենդանաբանական այգի, բուսաբանական այգի, սելեկցիոնկայան, գիտահետազոտական ինստիտուտ, արգելոցներ
- աշխատանք դպրոցամերձ հողամասում
- սենյակային բույսերի խնամում
- նոր տեխնոլոգիաների , համակարգչային ծրագրերի օգտագործում,
- ֆիլմերի ցուցադրում և քննարկում
- վիկտորինաների, խաղերի, մրցույթների, բանավեճերի, օլիմպիադաների անցկացում
- անհատական և խմբային, ինքնուրույն և համագործակցված աշխատանքներ:
Թեմա 1. Կենդանի նյութի քիմիական բաղադրությունը
Կենդանի օրգանիզմների բաղադրության մեջ մտնող անօրգանական տարրերի և միացությունները: Օրգանական նյութեր. կենսաբանական պոլիմերներ: Սպիտակուցներ, դրանց հատկությունները և ֆունկցիաները: Ածխաջրեր, ճարպեր, լիպիդներ, դրանց բազմազանությունը և ֆունկցիաները: Նուկլեինաթթուներ և դրանց ֆունկցիաները:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
- հիմնավորել բնության միասնության մասին գաղափարը,
- ձևավորել գիտելիքներ կենսաբանական պոլիմերների, նրանց հատկությունների և ֆունկցիաների մասին:
Լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ.
Սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի ֆիզիկական հատկությունների որոշում, միա-երկ- և բազմաշաքարների ֆիզիկական հատկությունների տարբերությունները: Սպիտակուցների և ածխաջրերի քանակական որոշումը:
Թեստային աշխատանք:
Թեմա 2. Նյութերի փոխանակությունը և էներգիայի փոխակերպումներ
Նյութերի փոխանակությունը և էներգիայի փոխակերպումը բջջում: Պլաստիկ փոխանակություն: Սպիտակուցի կենսասինթեզ: Էներգիայի փոխանակություն: Ավտոտրոֆ օրգանիզմների. ֆոտոսինթեզ, քեմոսինթեզ: Հետերոտրոֆ օրգանիզմներ:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
- խորացնել կենդանի համակարգերում տեղի ունեցող նյութերի փոխանակության և էներգիայի փոխակերպումների մասին ունեցած գիտելիքները
- ձևավորել սպիտակուցի կենսասինթեզը և ֆոտոսինթեզը հասկանալու կարողություն
- ծանոթացնել էներգիական փոխանակության փուլերի հետ,
- զարգացնել ավտոտրոֆ և հետերոտրոֆ օրգանիզմների առանձնահատկությունների մասին ունեցած գիտելիքները:
Թեմային ուսումնասիրությունը սովորողների հնարավորություն է ընձեռնելու.
- իմանալ կենդանի օրգանիզմների նյութափոխանակության, նյութափոխանակության ավտոտրոֆ և հետերոտրոֆ տիպերի մասին,
- ծանոթ լինել սպիտակուցի կենսասինթեզին,
- իմանալ ֆոտոսինթեզի, էներգիական փոխանակության փուլերը,
- կարողանալ նկարագրելտարբեր կենդանի օրգանիզմների գրգռականության ձևերը:
Լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ.
Բջջի պատրաստի մանրապատրաստուկների դիտում և նկարագրում
Թեմա 3. Բջջային կազմավորվածության ընդհանուր սկզբունքները
Բջիջը որպես կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային և գոռծառական միավոր: Նախակորիզավոր բջիջ: Կորիզավոր բջջի կառուցվածքը: Բջջաթաղանթ, բջջային մեմբրաններ: Ցիտոպլազման և բջջի հիմնական օրգանոիդները: Կորիզի կառուցվածքը և գոռծառույթները:
Քրոմոսոմների կառուցվածքը: Բջջի բաժանումը` միտոզ: Օրգանիզմների կառուցվածքի բջջային տեսությունը:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
- Խորացնել գիտելիքները բջջի որպես կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային միավորի մասին,
- ծանոթացնել օրգանիզմների կառուցվածքային բջջային տեսությանը,
- ձևավորել գիտելիքներ բջջի ցիտոպլազմային, հիմնական օրգանոիդների, կորիզի և քրոմոսոմների պրոկարիոտիկ բջիջների մասին,
- ծանոթացնել էուկարիոտիկ բջջի բաժանման` միտոզի հետ,
- ձևավորել բակտերիաների նշանակությունը մեկնաբանելու կարողություն, առօրյա կյանքում հանդիպող բակտերիաների կողմից հարուցվող հիվանդություններից պաշտպանվելու ունակություն:
- Իմանալ բջջի հիմնական բաղադրամասերը, կորիզի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները,
- կարողանալ նկարագրել միտոզի փուլերը ու ծանոթ լինել միտոզի կենսաբանական նշանակությանը,
- իմանալ պրոկարիոտիկ բջիջների և կյանքի ոչ բջջային ձևերի` վիրուսների մասին,
- կարողանալ բերել պրոկարիոտիկ բջիջների օրինակներ և նշել նրանց դերը բնության մեջ ու մարդու կյանքում:
- Խորացնել սովորողների գիտելիքները օրգանիզմների բազմացման ձևերի անհատական զարգացման սաղմնային և հետսաղմնային շրջանների մասին,
- տալ նախնական տեղեկություններ մեյոզի մասին,
- ձևավորել միտոզիև մեյոզի արդյունքները համեմատելու, անսեռ և սեռակիան բազմացման նշանակությունը բացատրելու կարողություն
- ձևավորել արտաքին միջավայրի ազդեցությունն օրգանիզմի զարգացման վրա ունեցած ազդեցությունը պարզաբանելու կարողություն:
- Իմանալօրգանիզմների բազմացման ձևերը,
- կարողանալ համեմատելմիտոզի և մեյոզի արդյունքները, բացատրել անսեռ և սեռտական բազմացման նշանակությունը,
- իմանալ օրգանիզմի անհատական
- զարգացմանսաղմնայինև հետսաղմնային շրջանների մասին,
- ծանոթ լինել միջավայրի գործոնների ազդեցությանն օրգանիզմների զարգացման վրա:
- Ծանոթացնել գենետիկայի հիմնական հասկացությունների հետ,
- ձևավորել պատկերացումներ ժառանգականության նյութական հիմքերի և ժառանգականությանփոխանցման ուղիների մասին,
- ծանոթացնել գենետիկայի ուսումնասիրման տեսական և գործնականմեթոդներին,
- ձևավորել մարդու առողջության վրա մուտածին գործոնների ունեցած բացասական ազդեցության հետևանքները բացատրելու կարողություն,
- ձևավորել մարդու առողջութևան վրա շրջակա միջավայրի աղտոտվածության և վնասակար սովորություննե և ունեցած բացասական հետրանքները տեսնելու և բացատրելու կարողություն,
- ծանոթացնել բույսերի,կենդանիրների և միկրոօրգանիզմների սելեկցիայի հետ,
- զարգացնել խնդիրներ լուծելու կարողություն:
- Իմանալ Գ.Մենդելի կողմից բացահայտված հատկանիշների ժառանգման օրինաչափությունները,
- Իմանալ ժառանգական փոփոխականության ձևերի և ոչ ժառանգական փոփոխականության մասին
- Կարողանալ լուծել գենետիկական խնդիրներ
- Իմանալ ժառանգական հիվանդությունները և դրանց առաջացման պատճառները
- Իմանալ օրգանիզմների սելեկցիայի մասին
- • ծանոթացնել կենդանի օրգանիզմների էվոլյուցիայի, Դարվինի էվոլյուցիոն
- • գիտելիքներ հաղորդել տեսակի, նրա չափանիշների, պոպուլյացիայի, միկրո և
- • ծանոթացնել կյանքի ծագման սկզբնական փուլերի և երկրի վրա կյանքի
- • ձևավորել պատկերացումներ օրգանական աշխարհի միասնական ծագման
- • ձևավորել պատկերացումներ մարդու ծագման և էվոլյուցիայի վերաբերյալ :
- • ձևավորել գիտելիքներ կենսոլորտի մասին, որպես գլոբալ էկոհամակարգի,,
- • ծանոթացնել կենսոլորտի բաղադրամասերին, մեկնաբանել կենդանի նյութի
- ձևավորել էկոլոգիական գիտելիքներ, ձևավորել էկոլոգիական գիտելիքներ,
- • ձևավորել միջավայրի ոչ կենսական և կենսական գործոնների ազդե ձևավորել միջավայրի ոչ կենսական և կենսական գործոնների ազդեցությունը օրգանիզմների կենսագործունեության վրա հասկանալու կարողություն,
- • ներկայացնել օրգանիզմների միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերությունների ձևերը:
- • ամբողջացնել սովորողների գիտելիքները մարդու և բնության փոխհարաբերությունների վերաբերյալ,
- • ծանոթացնել էկոլոգիական հիմնախնդիրներին և արդյունավետ բնօգտագործման սկզբունքներին,
- • ձևավորել բնական ռեսուրսների պահպանման անհրաժեշտությունը կարևորելու ունակություն
- 1. Նախագծերի մասնակցությունը, դրանց արդյունքները
- 2. Մասնակցությունը լաբորատոր աշխատանքներին
- 3. Ստացված գիտելիքների կիրառումը
- 4. Հետազոտական աշխատանքներ
Թեմային ուսումնասիրությունը սովորողների հնարավորություն է ընձեռնելու.
Լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ.
Բջջի պատրաստի մանրապատրաստուկների դիտում և նկարագրում,
Կաթնաթթվային բակտերիաներով կատարել փորձեր:
Թեստային աշխատանք:
Թեմա 4. Օրգանիզմների բազմացումն ու անհատական զարգացումը
Օրգանիզմների բազմացման ձևերը: Բույսերի և կենդանիների անսեռ բազմացումը: Բույսերի և կենդանիների սեռական բազմացումը: Սեռական բջջիջների առաջացումը, մեյոզ: Բեղմնավորում:
Օրգանիզմների անհատական զարգացումը: Սաղմնային զարգացման շրջան, հետսաղմնային զարգացման շրջան: Միջավայրի գործոնների ազդեցությունը օրգանիզմների զարգացման վրա:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
Թեմային ուսումնասիրությունը սովորողների հնարավորություն է ընձեռնելու.
Թեմա 5. Ժառանգականություն և փոփոխականություն
Հատկանիշների ժառանգման օրինաչափություններ
Գենետիկայի հիմնական հասկացությունները: Գ.Մենդելի հատկանիշների ժառանգման ուսումնասիրման հիբրիդոլոգիական մեթոդը: Միահիբրիդ խաչասերում: Մենդելի առաջին օրենքը(հիբրիդային առաջին սերնդի միակերպության կամ դոմինանտության օրենքը): Մենդելի երկրորդ օրենքը, դոմինանտ և ռեցեսիվ հատկանիշներ, ոչ լրիվ դոմինանտություն, հոմոզիգոտ և հետերոզիգոտ օրգանիզմներ, գենոտիպ և ֆենոտիպ: Գամետների մաքրության օրենքը: Սեռի գենետիկա: Սեռի հետ շղթայակցված հատկանիշների ժառանգում: Ժառանգական հիվանդություններ:
Թեմա 6. Փոփոխականություն օրինաչափություններ
Ժառանգական փոփոխականություն. մուտացիա, մուտացիաների պատճառները և հաճախականությունը, մուտածին գործոններ, մուտացիաների նշանակությունն օրգանիզմների կենսունակության համար: Ոչ ժառանգական (ֆենոտիպային) փոփոխականություն: Շրջակամիջավայրի դերը հատկությունների և հատկանիշների զարգացման և դրսևորման վրա:
Թեմա 7. Բույսերի, կենդանիների և միկրոօրգանիզմների սելեկցիա
Բույսերի, կենդանիների և միկրոօրգանիզմների սելեկցիա: Բույսերի և կենդանիների սելեկցիայի մեթոդները:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
Թեմային ուսումնասիրությունը սովորողների հնարավորություն է ընձեռնելու.
Լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ.
գենետիկական խնդիրների լուծում, շրջակա միջավայրում մուտածին աղբյուրների բացահայտում, սենյակային բույսերի վրա փոփոխականության փորձերի անցկացում:
Ժառանգաբար փոխանցվող հիվանդությունների մասին տեղեկությունների հավաքում:
Ուսումնափորձարարական հոխամասում բույսերի խաչասերման արդյունքների ուսումնասիություն:
Թեմա 8. Օրգանական աշխարհի զարգացման ընդհանուր
օրինաչափությունները
Էվոլյուցիայի գործոնները: Պոպուլիացիան որպես էվոլյուցիայի միավոր:
Գենետիկական փոփոխությունները բնական պոպուլյացիաներում: Բնական
ընտրությունը որպես Էվոլյուցիայի շարժիչ ուժ: Օրգանիզմների հարմարվածությունը:
Թեմա 9. Կյանքի ծագումը և զարգացումը երկրի վրա
Կյանքի ծագման մասին ժամանակակից պատկերացումները:
Կյանքի զարգացման սկզբնական փուլերը:
Կյանքի զարգացումը երկրի վրա:
Բազմաբջիջ օրգանիզմների զարգացման էվոլյուցիա:
Մարդու ծագման մասին տարբեր հայացքների զարգացումը:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
տեսության, էվոլյուցիայի շարժիչ ուժերի մասին պատկերացումներին,
մակրոէվոլյուցիայի վերաբերյալ,
զարգացման հետ,
վերաբերյալ,
Լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ.
Տեսակի առանձնյակների նկարագրում ըստ մորֆոլոգիական չափանիշների,
նույն տեսակին պատկանող առանձնյակների փոփոխականության ուսումնասիրում :
Թեստային աշխատանք
Թեմա 10. Երկրի վրա կյանքի կազմավորվածության սկզբունքները
Գաղափար կենսոլորտի մասին:
Կենսոլորտի կառուցվածքն ու ֆունկցիաները:
Կենսոլորտի բաղադրիչները, կենդանի նյութ:
Նյութերի շրջապտույտը բնության մեջ:
Կրթական հիմնական խնդիրները
դերը կենսոլորտում:
Թեստային աշխատանք
Թեմա 11.Օրգանիզմի և կենսամիջավայրի փոխհարաբերությունները
Էկոլոգիան որպես գիտություն:
Կենդանի օրգանիզմների բնական համակեցություններ:
Կենսացենոզներ, դրանց տեսակային բազմազանությունը:
Կենսաերկրացենոզներ, դրանց բաղադրիչները: Միջավայրի ոչ կենսական գործոնների (ջերմություն, լույս, խոնավություն և այլն )
նշանակությունը կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության համար:
Միջավայրի կենսական գործոնները: Սնման շղթաներ:
Էներգիայի, կենսազանգվածի և թվաքանակի էկոլոգիական բուրգ:
Օրգանիզմների միջև գոյություն ունեցող փոխհարաբերությունների ձևերը:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
Գործնական աշխատանքներ.
սննդային շղթայի և թվաքանակի էկոլոգիական բուրգի վերաբերյալ խնդիրների լուծում :
Թեստային աշխատանք
Թեմա 12. Բնության պահպանություն
Բնական պաշարներ և դրանց օգտագործումը:
Մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրներ:
Բնության պահպանում և արդյունավետ բնօգտագործում:
Բնական ռեսուրսների պահպանությունը, որպես բնության կայուն զարգացման հիմք: Բնության պահպանման օրենսդրական հիմքերը:
Կրթական հիմնական խնդիրները.
Լաբորատոր և գործնական աշխատանքներ.
օդի (փոշիով), ձյան աղտոտման գնահատում, մարդածին գործոնների ազդեցությունը
հողում բնակվող կենդանի օրգանիզմների վրա (տարբեր վայրերից վերցված հողի
նմուշների ուսումնասիրում),
խմելու ջրի մաքրության որոշում :
Ցուցադրում.
էկոլոգիական հիմնախնդիրների, արդյունավետ բնօգտագործման, աղբի
կենսաբանական վերամշակման վերաբերյալ տեսաֆիլմեր:
Թեստային աշխատանք
Գնահատում
Կենսոաբանության ուսուցման ընթացքում սովորողների գիտելիքների և կարողությունների գնահատումն ունի իր յուրահատկությունները: Հատուկ ուշադրություն է դարձվում սովորողների կողմից կենսաբանական հասկացությունների ողջ համակարգի յուրացմանը կազմավորվածության տարբեր մակարդակների կենսաբանական համակարգերի միջև կապերի և փոխազդեցությունների բացահայտմանը: Գնահատմամբ պարզվում է ուսումնական գործնթացի որակը և ուսուցման արդյունքները: Այն նպաստում է սովորողների ինքնահաստատմանը և ինքնազարգացմանը: Գնահատմամբ բացահայտվում է սովորողների գիտելիքների մակարդակը ու որակը: Կիրառվում է գնահատման տարբեր միջոցներ. հարցում, թեստ, լաբորատոր աշխատանքի կատարում, մասնակցություն ստուգատեսներին, ցուցադրումներին, աշխատանքների կատարում: Գնահատման ժամանակ հիմնականում հաշվի է առնվում`
Մասնագիտական ճիշտ կողմնորոշման համար խիստ անհրաժեշտ են ուսումնական ճամփորդությունները,կիրառական կեսաբանության հիմնարկների հետ ծանոթանալու համար
No comments:
Post a Comment